مصطفی سراب زاده — افرا ورزش: برد فریدل (Brad Friedel)، دروازه‌بان سابق تیم ملی فوتبال آمریکا که در لیگ برتر انگلیس بازی می‌کرد، زمانی گفت که برای اینکه بتوانید در محوطه جریمه خوب کار کنید، باید بتوانید خارج از آن فکر کنید.
در حال حاضر مطالعات جدید از این نظریه پشتیبانی می‌کنند که مغز دروازه‌بان‌ها واقعاً دنیا را متفاوت درک می‌کند – به نظر می‌رسد مغز آنها قادر به ادغام سیگنال‌های حواس مختلف با سرعت بیشتری است که احتمالاً زیربنای توانایی‌های منحصربه‌فرد آنها در زمین فوتبال است.
دروازه‌بانی، تخصصی‌ترین پست در فوتبال است که هدف اصلی آن جلوگیری از گلزنی حریف است. اما درحالی‌که مطالعات قبلی تفاوت‌ها در پارامترهای فیزیولوژیکی و عملکردی بین دروازه‌بانان و سایر بازیکنان را برجسته کرده‌اند، در مورد تفاوت‌های ادراکی یا شناختی اطلاعات کمتری وجود دارد.
مایکل کوین (Michael Quinn)، دروازه‌بان سابق شاغل در لیگ برتر ایرلند که اکنون در حال تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در رشته علوم اعصاب رفتاری در دانشگاه است، می‌گوید: برخلاف سایر بازیکنان فوتبال، دروازه‌بان‌ها باید هزاران تصمیم بسیار سریع بر اساس اطلاعات حسی محدود یا ناقص بگیرند.
او و محققان کالج دانشگاهی دوبلین با گمان اینکه این توانایی ممکن است به ظرفیت افزایش یافته برای ترکیب اطلاعات از حواس مختلف بستگی داشته باشد، ۶۰ دروازه بان حرفه‌ای، بازیکنان پست‌های دیگر و غیربازیکن هم سن و سال را برای انجام یک سری آزمایش به کار گرفتند.
آنها این آزمایشات را برای پی بردن به توانایی آنها در تشخیص صداها و فلاش‌ها به صورت مجزا از یکدیگر انجام دادند. انجام این کار آنها را قادر ساخت تا پنجره‌های اتصال تمپورال (قسمت طرفی مغز که مسئول پردازش سیگنال‌های حسی است) داوطلبان را تخمین بزنند.
این مطالعه که در ژورنال Current Biology منتشر شد، نشان داد دروازه‌بان‌ها نسبت به بازیکنان پست‌های دیگر و غیر فوتبالی پنجره تمپورال باریک‌تری دارند.
دکتر دیوید مک گاورن (David McGovern)، روانشناس دانشگاه شهر دوبلین که این مطالعه را رهبری می‌کند، می‌گوید ” این شبیه یک تخمین سریع‌تر سیگنال‌های مختلفی است که دریافت می‌کنند”.
این موضوع به اثبات رسیده است که دروازه‌بان‌ها همچنین تمایل بیشتری به جدا کردن این سیگنال‌های حسی نشان دادند که ممکن است ناشی از نیاز به تصمیم‌گیری سریع بر اساس اطلاعات دیداری و شنیداری باشد که در زمان‌های مختلف دریافت می‌شود.
مک گاورن گفت: ” دروازه‌بانی یک کار چند حسی است که فقط به اطلاعات بصری نیاز ندارد، بلکه به اطلاعات شنیداری هم نیاز دارد – و در برخی موارد، آنها اصلاً نمی‌توانند توپ را ببینند و فقط باید از صدای ضربه به توپ استفاده کنند تا بهترین حدس خود را در مورد جایی که توپ می‌رود، به کار گیرند.
آنچه ما فکر می‌کنیم دروازه‌بانان را متفاوت می‌کند این است که آنها به دلیل نیاز به دریافت اطلاعات حسی به روش‌های مختلف، به ندرت آنها را ادغام می‌کنند. در عوض، آنها اساساً با حسی پیش می‌روند که سریع‌ترین اطلاعات را به آنها می‌دهد.
درحالی‌که مدت‌هاست بسیاری از بازیکنان و هواداران فوتبال در سراسر جهان با این ایده آشنا هستند که دروازه‌بان‌ها فقط با بقیه ما «متفاوت» هستند، این مطالعه ممکن است در واقع اولین باری باشد که شواهد علمی اثبات شده‌ای برای اثبات این ادعا به ما بدهد.
اما موضوعی که هنوز مشخص نیست این است که آیا این تفاوت‌ها ناشی از رژیم‌های تمرینی سخت دروازه‌بان‌های حرفه‌ای است یا توانایی طبیعی است که بازیکنان جوان را به سمت دروازه‌بانی جذب می‌کند. مک گاورن گفت: ” تحقیقات بیشتری که مسیر رشد دروازه‌بانان مشتاق را ردیابی می‌کند، برای بررسی این موضوع مورد نیاز است “.
بسیار جالب است که بدانیم مطالعات حتی گزارش کرده‌اند که طول عمر و امید به زندگی دروازه‌بان‌ها بیشتر از بازیکنان فوتبال سایر پست‌ها بوده است که البته این بیشتر به نظر می‌رسد به دلیل تلاش‌های بدنی کمتر، خطر کمتر ضربه‌مغزی ناشی از تماس مکرر سر با توپ، و طولانی‌تر بودن دوران حرفه‌ای ورزشی در مقایسه با بازیکنان پست‌های دیگر باشد. با این حال، این فرضیه‌ها نیاز به مطالعه بیشتر دارند.
در پایان می‌توانیم بگوییم که مطالعات فعلی فقط بازیکنان مرد را موردبررسی قرار داده است که به نظر بررسی بازیکنان خانم یا حتی بررسی بازیکنان در پست‌های بسیار تخصصی دیگر، مانند مهاجمان و مدافعان میانی، می‌تواند در تحقیقات شناختی مغز و تفاوت‌های ادراکی بسیار مفید باشد.
منابع
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7504036
Quinn, M., et al. (2023) Distinct profiles of multisensory processing between professional goalkeepers and outfield football players. Current Biology. doi.org/10.1016/j.cub.2023.08.050.
