غزل پاک‌باطن – پایگاه خبری ورزش زنان ایران – امروزه لزوم توجه به مفاهیم روانشناختی در جهت بهبود سطح عملکرد ورزشکاران در رویدادهای مهم ورزشی امری اجتناب‌ناپذیر است. بازی تنیس نیز از این امر مستثنی نیست، به‌طوریکه می‌توان گفت عوامل ذهنی و روانی نقش عمده‌ای (90-80 درصد) در سطح عملکرد بازیکنان در رقابت‌های حرفه‌ای ایفا می‌کند.
از این رو در علم ورزش نوین همواره سعی بر این است تا در کنار آموزش‌های حرفه‌ای ورزشی از مشاوران ورزشی برجسته‌ای در جهت تقویت مهارت‌های ذهنی بازیکنان از جمله آمادگی ذهنی، تمرکز، انگیزه، اعتماد به نفس و کنترل اضطراب، استفاده شود.
با توجه به تجربه 13 ساله‌ی خود در تیم ملی تنیس بانوان ایران می‌توان گفت که مهارت‌های ذهنی نقش برجسته‌ای در زندگی ورزشی یک بازیکن تنیس ایفا می‌کند. به طور مثال به دفعات مختلف اتفاق افتاده که داشتن اعتماد به نفس کافی و آمادگی ذهنی مثبت برای برد در مقابل حریفان در روزهای قبل از مسابقه و شروع بازی با ذهن پرانگیزه همواره سبب رقم خوردن نتایج ارزشمند و بردهای شیرین در این مسابقات شده.
در مقابل نتایج بسیاری از بازی‌ها نیز حاکی از آن بوده که داشتن ذهنیت منفی به هر دلیل، عدم کنترل مسائل روانی، استرس، باختن روحیه و خستگی‌های روحی و فکری سبب بوجود آمدن نتایج ضعیف در مسابقات شده است. بروز موارد ذکر شده به دلیل عدم شناخت کافی از مسائل ذهنی و روانی است که ممکن است برای تمامی ورزشکاران در هر سطحی رخ دهد.
نتایج تحقیقی که توسط تیلور در سال 1996 انجام شده نیز کاملاً مطابق با این تجربه‌های ذکر شده است به‌طوریکه در این تحقیق مشخص شده که آمادگی ذهنی قبل از مسابقه یعنی توانایی بازیکن برای مبارزه در یک مسابقه بزرگ. این بدان معنی است که هر گونه دخالت روانی، هر گونه احساس اضطراب، عدم قطعیت و یا خشم سبب اثرگذاری نامطلوب در سطح عملکرد فرد خواهد شد.
از دید علمی مهارت‌های ذهنی، توانایی‌های درونی هستند که سبب کنترل ذهنی مؤثر و پایدار ذهن ورزشکار در جهت رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده می‌شوند. بنابراین هر بازیکن حرفه‌ای تنیس در کنار مهارت‌های حرفه‌ای ورزشی خود نیازمند تمرین‌های ذهنی و فکری است که در نتیجه می‌تواند سبب ایجاد اعتماد به نفس، تعیین اهداف و ایجاد چشم انداز مثبت دراز مدت، استفاده از تصاویر و تجسم برای کار بر روی مهارت‌های رقابتی، بهبود تمرکز و توجه، مقابله با ناسازگاری‌ها و بهبود مدیریت خطاهای فردی شود.
کنترل کردن تنفس، حرف زدن مثبت با خود و تصویرپردازی قبل از خواب یا زمان استراحت، از جمله تمرین‌های ذهنی برای بازیکنان هستند. به طور مثال کنترل کردن تنفس به عنوان یک عامل کلیدی می‌تواند نقش عمده‌ای در سطح عملکرد یک بازیکن تنیس، چه در تمرین و چه در مسابقه داشته باشد.
در این رابطه قبل از شروع هر تمرین و یا مسابقه، تمرکز کردن روی تنفس صحیح و انجام دادن چند دم و بازدم طولانی (به مدت ۴ ثانیه) می‌تواند در کاهش استرس‌ها و همچنین ریلکس کردن بدن و ذهن بسیار مؤثر باشد. حال آن‌که در زمان مسابقه و یا بعد از امتیازهای از دست رفته بهتر است از دم طولانی (تا ۴ ثانیه) و بازدم سریع (۱ ثانیه) استفاده شود.
تمرین ذهنی دیگری که می‌تواند در این رابطه مؤثر باشد کنترل کردن ذهن در مواجه با سختی‌ها است. این موضوع باید به صورت یک سؤال همیشه در ذهن یک بازیکن تنیس وجود داشته باشد که آیا این سختی پیش رو به عنوان یک تهدید است یا یک چالش؟ علاوه بر این نکته، یک بازیکن تنیس همیشه باید ذهن خود را در زمان حال خود متمرکز کند و سعی در انجام بهترین عملکرد در زمان حال خود داشته باشد. به طور مثال در رابطه با امتیازهای از دست رفته باید به گونه‌ای عمل کند که بیش‌ترین تمرکز فکری خود را صرف کسب امتیازهای جدید و پیش رو کند. این موضوع یکی از موارد مهم و کلیدی در رابطه با کنترل ذهن جهت ادامه مسابقه و افزایش سطح عملکرد بازیکن در طی مسابقه تلقی می‌شود.
بنابراین بدون توجه به سن و یا سطح بازی یک بازیکن تنیس می‌توان گفت که انجام برخی تمرین‌ها جهت کسب مهارت‌های ذهنی عاملی بسیار مهم و تأثیرگذار برای پیشرفت در این رشته ورزشی است و توجه به لزوم به کارگیری برخی از تکنیک‌های کنترل ذهن سبب افزایش سطح عملکرد بازیکنان در کنار مهارت‌های فیزیکی آن‌ها خواهد شد.
منابع
Taylor, J. 1996. Intensity regulation and athletic performance. In van Rallie, J. and Brewer, B. (Eds). Exploring Exercise and sport psychology. Washington, D.C. American Psychology Association.75-106.
Saviano, N. 2000. USA tennis high performance coaching program study guide. United states tennis association.
Gould, D. 2001. Helping coaches develop mental toughness skills in junior tennis players. United states tennis association.
